| ANİ'NİN
TALANI: Türk Restorasyonları |
Şehir Surlarının Mahvedilişi
Bu, bir arkeolojik kazı teşebbüsü değildi. Etrafta arkeolog yoktu ve yerinden edilen malzeme incelenmemiştir, sadece kamyonlara yüklenip götürülmüştür. Kazının çoğu, buldozer ve ekskavatör gibi makinelerin kullanımıyla yapılmıştır.
Bu çalışma, duvarların Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı tarafından yönetilip finanse edilen "restorasyon"u öncesi yapılmıştır.Türkiye'de restorasyon, yıkım, bunun ardından da kabaca yeniden yapma anlamına gelir. Bu ülkedeki birçok yapı, "restorasyon" sayesinde geri dönüşü olmayan şekilde bozulmuştur, ve bu fotoğrafların kanıtladığı gibi Ani'nin duvarları buna istisna değildir. 1998'de, duvarların üzerinde yürütülen çalışmalar, sonuçlarından dolayı kınandıkları için durdurulmuştur.
Ancak, bu "restorasyonlar" sayesinde, birçok yerel inşaat müteahhidi ve politikacı kazanç sağlamıştır. (Bunların çoğu aynı insanlardır: Kars'ın yerel yönetimini elinde tutan MHP'nin inşaat sektöründeki varlığı aşikardır.) 1999'da, yıkım, yeniden başlatılıp daha büyük boyutlarda devam etmiştir. İşçilerin artık, doğrudan ve tamamen harabelerden yürütülmüş taştan yapma bir taş kesme fabrikası vardır.
Bu "restorasyonlar"ın, binaları koruma veyahut turizmi desteklemek gibi bir amaçları yoktur ve dehşet verici sonuçlarının kötü planlama veyahut ne yapılması gerektiğine dair bilgisizlikle alakası yoktur. Çalışmaları başlatmak için herhangi bir geçerli arkeolojik neden de yoktur, çünkü dünyanın her yerinde uygulanmakta olan arkeolojik koruma esaslarına aykırıdır.
Gerkçek şudur ki, Ani'deki yapılar, kazanç için bir maden ocağı gibi kullanılmaktadır. Ani, Ankara siyasetçilerince devletin parasını Kars'taki yerel siyasetçi ve dostlarının ceplerini doldurmak için bir kanal olarak kullanılabildikçe (Prof. Karamağaralı'nın bunlara "mafya" dediği rivayet edilir), bu "restorasyon"lar, Ani tamamen mahvedilinceye kadar devam edecektir.
Benim kanımca, her şey MUHAKKAK mahvedilecektir.
Yapılan restorasyonlara yerel tepki asgari düzeydedir ve Kars'ta yaşamını turizmden kazançla sağlayan az sayıda kişiyle sınırlıdır. Türk insanının çoğunda, dünyanın başka yerlerindeki anlamda tarihi yapı kavramı yoktur. Bu da, bugün Türkiye'de tarihi gerçekçiliğe verilen önemin yoksunluğuna bağlanabilir. Eğer geçmişin irdelenmesine önem verilmiyorsa, o geçmişe bağlı objelerin de önemi yoktur. Aynı zamanda, Türkiye'de, "denilenin yapılması"nı ön plana çıkaran bir kültür vardır. Güçlü olanı eleştirmek, yapılması son derece tehlikeli bir şeydir. Dolayısıyla, Türk bile olmayan yapılar için ses yükseltilmesini beklemek, gerçekçi değildir.
Dış baskı da ihtimal dışıdır. Yabancı tarihçi ve arkeologlardan çıt çıkmaz. Burada bir ilerleme kaydedilmemiştir - Türk yetkililerinin Ermenilerden söz ettiklerini duyup o çok kıymetli araştırma izinlerine son verilmesi korkusu ile, yabancı tarihçi ve arkeologlarımız, yıllarca sessiz kalmışlardır. Ani'nin yabancı turistleri pek umursamamaktadır ve bir fark yaratmak için sayıları da zaten çok azdır. Rehber kitaplarında Ani restorasyonlarından (ve İshakpaşa Sarayı ve Sümela Manastırı gibi yerlerin benzeri felaket restorasyonlarından) bahsedilmez.
Ermeni grupları ise, her zamanki gibi, pratik bir şey gerçekleştirme eğiliminde değildir. Hatta bu grupların çoğu, kalan binaların yıkımının hızlandırılacağı saçma bahanesiyle Türk tarafına baskı uygulanmaması gerektiğini savunmakta srarlıdır. Bu acıklı eylemsizlik politikası son birkaç yılda tek bir yapıyı kurtarmak gibi bir fayda sağlamış mıdır, yoksa bir şey yapmaması için bahane mi teşkil etmiştir?
