KRAL GAGİK'İN AZİZ KRİKOR KİLİSESİ (Gagikaşen)

Tarihçe

"Milad'ın 1000inci yılının sonu, İmparator Basil'in dönemiydi ki, Ermenistan Kralı Gagik kendini, o vakit harap olan, Aziz Krikor'a adanmış büyük Vagarşapat kilisesinin, büyüklüğü ve planı bakımından benzerini Ani şehrinde yaptırma hevesine kaptırmıştır."
- Taronlu Stefanos Asoğik

990 ile 1020 yılları arasında hüküm süren Gagik'in, Ani Katredrali'ni tasarlayan mimar Trdat'ı, "binyıl" kilisesini yapması için seçtiği düşünülür, ve kilise muhtemelen 1001 ile 1005, başka kaynaklara göre ise 990 ile 1000 yılları arasında inşa edilmiştir.

Yukarıda bahsi edilen Vağarşapat kilisesi, 642 ile 662 yılları arasında dikilmiş, 10uncu yüzyılda depremle yıkılmış, Ortaçağ Ermenistanı'nın ilk dönemlerinin en şanlı mimari yapısı, muhteşem Zvart'nots katedralidir. Zvart'nots, tarihçi Agathangelos'un 4üncü yüzyılda Ermenistan'ın Hıristiyanlığı kabul edişinin anlatımında rivayet edildiği üzere, Ermenistan kralı Trdat ile Aziz Krikor Lusavoriç (Saint Gregory the Illuminator) 'in buluşma yeri olduğu farz edilen yerde inşa edilmiştir. Geleneğe göre, burası aynı zamanda azizin kalıntılarını muhafaza etmek için yaptırılmıştır.

Mimarisi

Zvart'nots'un yapımını himaye eden ve onun muhtemel tasarımcısı, Ermeni Patriği IIIüncü Nerses imiş. Bizans taraftarıymış, ve katedralin tasarımını, Bizans ve Ermeni mimari öğelerini birleştirerek çarpıcı, alımlı, karmaşık, ve esaslıca yenilikçi kılmıştır.

Trdat'ın Gagik'in kilisesi için tasarımı, Zvart'nots'un orijinalinin büyüklüğüne ve zemin planına yakın benzerlik gösteren dairesel "ambulatoryum" (apsisin gerisindeki yarım daire geçit) ye dahil edilmiş dörtlü dairesel haç planı ("inscribed quatrefoil interior" - dairesel dış duvarların içinde dört açık apsis) çevrelemesinden ibaretmiş.

Yapı, hiçbir zaman sağlam değilmiş ve 1013 yılında, her apsisin orta iki sütununa epey bir miktar taş işçiliğinin ilave edilmesiyle bunların payandaya çevrilmesi dahil, takviye yapılması gerekmiştir. Bu sağlamlaştırma çalışmaları başarısız olup, kilisenin kısa bir süre sonra çökmesiyle sonuçlanmıştır.

13üncü yüzyılda, yıkıntının etrafına ve üzerine, çöken kilisenin taşları kullanılarak evler inşa edilmiştir. Daha sonra, kilisenin mevkii toprakla dolmuştur ve 19uncu yüzyıla doğru görünebilen sadece toprak yığınının üzerindeki birkaç duvardır. Artık, Kral Gagik'in kilisesinin yeri hakkında bilgi kaybedilmiştir ve bu yerin Ermeni Kilisesi'nin Ani'deki meclisini barındırdığı söylenirmiş.

Harabe, 1906 yılında Nikoli Marr tarafından kazınmıştır. Kazıları, kilisenin planının yanı sıra, aralarında bir bronz şamdan ve bir avizenin de bulunduğu birçok dini obje çıkarmıştır.



  • Kilisenin güneyden görünüşü


  • Benzer bakışın daha yakındanı


  • T'oramanian'ın Gagikashen modeli


  • Dairesel dış duvar - büyüğü için tıklayınız


  • Marr'ın kazısı sırasında çekilmiş fotoğraf


  • Marr'ın kazısı sırasında bir sütunun yeniden dikilmesi


  • Bugün Kral  Gagik'in kilisesinin içi

  • Yapının İncelemesi

    Geriye sadece temeli kaldığı için, aynı yıllarda kazılan Zvart'nots için de olduğu gibi, kilisenin kesin görünüşünden emin olunamaz. Elinde kilisenin maketini tutan Kral Gagik heykeli bulunmuş, ancak modelin üst kısmının bulunamamasından dolayı, kilisenin görünüşü bilinmemektedir. Bu heykel hakkındaki sayfa için linki izleyiniz.

    Ani'deki Kral Gagik kilisesiyle Zvart'nots kilisesi, yüksek, üç basamaklı kubbeli binaya benzermiş. Dört yapraklı iç kısım, üç kat boyunca yükselip alın zerindeki yüksek kubbede bitermiş. Kral Gagik kilisesindeki yüksek kubbenin gökyüzünün görünüşünü hatırlattığı söylenir. 

    Alttaki kesit, Zvart'nots kilisesinin varsayımlı modelidir.

     

    Binanın yüksekliği hakkında karara varmak daha da zordur, çünkü elde çok az delil vardır. Birçok varsayımlı model çizilmiştir. Anlaşmaya varılamayan nokta, ikinci katın dairesel mi yoksa dıştan dört yapraklı mı olduğudur.
     

    Mimar Toros T'oramanian'ın 1900'lerde çizdiği Zvart'nots modelinde, sözü edilen ikinci kat daireseldir. Bu, görsel bakımdan en çekici seçenektir ancak yapı bakımından en emniyetlisi değildir. Yukarıdaki Zvart'nots modelinde yuvarlak gösterilmiştir.



  • Dairesel "ambulatory"nin içi


  • İçerideki düşen sütun ve sütun başlığı kargaşası


  • Bileşik Armeno-ionik başlıkları


  • Tasarımları, Zvart'nots'ta bulunan orijinallerinkine dayandırılmıştır - büyüğü için tıklayınız